Traktat o rzeczach następujących po sobie, przypisywany Williamowi Ockhamowi, część pierwsza – Traktat o ruchu

William Ockham (przeł. Marcin Karas)

Przypisywany Williamowi Ockhamowi «Traktat o bytach następujących po sobie» (Tractatus de Successivis) składa się z trzech części: o ruchu, miejscu i o czasie. Część druga stanowi część innego dzieła Ockhama: Summulae in libros Phisicorum, które znane jest także pod tytułem Philosophia naturalis, albo Summula Philosophiae Naturalis. Właoeciwe cały Tractatus de Successivis znajduje się niejako w dziele Summula Philosophiae Naturalis i w obszerniejszym Expositio in libros Physicorum, a różnice np. między Traktatem a Expositio są minimalne. Nie wiemy kto jest autorem Traktatu. W roku 1380 uczony franciszkanin, Piotr Philargi z Kandii, późniejszy pretendent do tronu papieskiego jako Aleksander V (w dobie synodu w Pizie), w swym Komentarzu do Sentencji przywołał Tractatus jako autentyczne dzieło Ockhama, podobnie jak wszystkie rękopisy tekstu. Świadectwa te nie rozstrzygają wątpliwości, gdyż pojęcie autentyczności było w tym okresie używane w szerokim sensie: Ockham może był tylko inspiratorem dzieła, albo jego pisma posłużyły ewentualnemu kompilatorowi. Kompilacji tej mógł dokonać sam Ockham. Pierwszym nowożytnym historykiem, który poddał w wątpliwość autorstwo Ockhama był Leon Baudry. Niewątpliwie cały materiał użyty do napisania tego dzieła pochodził od Ockhama. Poglądy przedstawione na kartach dzieła zgadzają się z opiniami wyrażonymi w innych pismach angielskiego uczonego. Nie można jednoznacznie stwierdzić kiedy powstał Traktat, chociaż miało to miejsce przed rokiem 1350. Dwie pierwsze części dotyczą statusu ruchu i miejsca w metafizyce uprawianej w duchu krytycznego arystotelizmu. Część trzecia o czasie dotyczy ważnej w epistemologii i ontologii kwestii natury czasu i sposobu istnienia pojęcia czas. Podstawą przekładu jest wydanie krytyczne.

Część trzecia, Traktat o czasie, ukazał się w tomie 50-51 „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej”.

*
Część druga, Traktat o miejscu, ukazał się w tomie 53 „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej”.

Słowa kluczowe: Ockham · ruch · Arystoteles

William Ockham (William of Occam, Venerabilis Inceptor, Doctor Invincibilis), (ok. 1285 – 1349) – filozof, teolog franciszkański. Autor m.in.: Summa logicae (przed 1327), Paryż 1448, Bolonia 1498, Wenecja 1508, Oxford 1675; Quaestiones in octo libros physicorum, (przed 1327), Rzym 1637; Summulae in octo libros physicorum, (przed 1327), Wenecja 1506; Quodlibeta septem (przed 1327), Paryż 1487; Expositio aurea super totam artem veterem: quaestiones in quattuor libros sententiarum, Lyon 1495, Bolonia 1496; Major summa logices, Wenecja 1521; Quaestiones in quattuor libros sententiarum, Lyon, 1495; Centilogium theologicum, Lyon 1495.   »  

Marcin Karas - Dr hab., (ur. w Krakowie w 1971 r.), adiunkt w Zakładzie Ontologii Instytutu Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończył studia historyczne (1995) i filozoficzne (1998) na UJ. W Instytucie Filozofii UJ napisał rozprawę doktorską (Koncepcja czasu w pismach Williama Ockhama, 2002, wydana drukiem w r. 2003). Jest autorem wyboru dokumentów pt. Wyznania wiary i główne zasady doktrynalne. Katolicyzm (Kraków 2000) i redaktorem zbioru studiów pt. Definicja religii. Studia i szkice (Kraków 2002), a także ponad 30 artykułów z zakresu historii starożytnej, filozofii średniowiecznej, historii idei i religioznawstwa, m. in.: Koncepcja predestynacji w «Tractatus de praedestinatione» Williama Ockhama, („Kwartalnik Filozoficzny”, t. XXVII, 1999, z. 3, s. 67-86), Obrona tradycyjnego porządku religijnego i społecznego przez papieża Grzegorza XVI, („Zeszyty Historyczno-Teologiczne Collegium Resurrectianum”, nr 10, r. X (2004), s. 223-233) oraz «Status Ecclesiae indirecte subordinatur» — koncepcja wzajemnych relacji Kościoła i państwa we współczesnym integryzmie rzymskokatolickim, („Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej”, t. 49, (2004), s. 237-257). Opublikował ponadto przekłady (ponad 30) pism filozoficznych i teologicznych gł. z języka łacińskiego, angielskiego i francuskiego. W swych badaniach zajmuje się metafizyką i kosmologią w XIII wieku, religioznawstwem oraz zagadnieniami historii idei.   »  

Pismo założone przez Leszka Kołakowskiego, Bronisława Baczkę i Jana Garewicza ukazuje się nieprzerwanie od 1957 r.

Instytut Filozofii i Socjologii PAN Archiwum Warszawskiej Szkoły Historii Idei Bibliografia Filozofii Polskiej The Interlocutor Wydawnictwo IFiS PAN Polskie Towarzystwo Filozoficzne
© Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 1957-2010.