W latach osiemdziesiątych XVIII wieku w zasadzie niezmącenie panowała w Europie filozofia oświeceniowa. W Niemczech sytuacja była nieco bardziej złożona. Następowało stopniowe odejście od racjonalizmu Wolffa, przez ruch „burzy i naporu„, nurt klasyki weimarskiej, niemiecki idealizm aż po rodzącą się filozofię romantyczną (Frühromantik). W tym wypadku dzieje niemieckiej myśli potwierdzają stanowisko Johanna Huizingi o braku nagłych „katastrof” epok cywilizacyjnych. Jego teza o ewolucyjnej naturze procesu historycznego oraz długotrwałości wątków kulturowych zyskuje dodatkowe wsparcie przez przykład przejścia od niemieckiego oświecenia do romantyzmu.
Na płaszczyźnie filozoficznej można wskazać pewne antycypujące romantyzm wątki, choćby dążenie w niemieckim „wieku światła„ do pełniejszej samo-wiedzy człowieka, która ściśle wiąże się z problematyką podmiotowości. Naturalnie działanie to nosi znamiona oświeceniowego indywidualizmu, lecz już w nadchodzącej epoce znajdzie odzwierciedlenie we wzmożonym koncentrowaniu się filozofów na kwestiach antropologicznych. Rzecz jasna w oświeceniu proces antropologizacji odbywał się poprzez racjonalizację, w romantyzmie zaś poprzez psychologizację czy analizę sfery emocjonalnej. Jak zauważa Marek J. Siemek: „Porządek »rozumu« — pierwotnie tożsamy po prostu z czystym myśleniem — stopniowo konkretyzuje się, wzbogacając o porządki »serca« i »zmysłu«, przez co dochodzi do »antropologicznej rehabilitacji tych wymiarów człowieczeństwa, które racjonalizm zwykle lekceważył: zmysłowości i życia uczuciowego”. W tym punkcie z całą mocą uwidacznia się znaczenie myśli Friedricha von Hardenberga (Novalisa) oraz jego przyjaciela Friedricha Schlegla — czołowych reprezentantów wczesnego romantyzmu niemieckiego.
Wielowątkowość niniejszych rozważań wynika z wieloaspektowego charakteru pojęcia podmiotowości, które odsyła między innymi do zagadnień epistemologicznych, do kwestii działania i tworzenia, do relacji ze sferą transcendentną, do natury, historii, kultury. Romantyczna idea podmiotowości ma związek z takimi zagadnieniami jak: poezja transcendentalna, symfilozofia czy fragment romantyczny, którym warto poświęcić uwagę.
Słowa kluczowe: Novalis · Friedrich Schlegel · podmiotowość · romantyzm · idealizm
Pismo założone przez Leszka Kołakowskiego, Bronisława Baczkę i Jana Garewicza ukazuje się nieprzerwanie od 1957 r.