Filozofia społeczna Jana Wacława Machajskiego

Leszek Gawor

Do prawie zupełnie zapomnianych polskich filozofów (i to tych tworzących na początku ubiegłego stulecia) bezsprzecznie należy Jan Wacław Machajski. Przyczyny tego stanu rzeczy należy dopatrywać się w kilku czynnikach.

Pierwszym z nich jest teoretyczne umiejscowienie poglądów Machajskiego w łonie ideologii socjalistycznej z przełomu XIX i XX wieku, co w podejmowanej aktualnie problematyce badawczej (choćby ze względów na poprawność polityczną) nie cieszy się szczególnym zainteresowaniem.

Po drugie, oryginalne zapatrywania Machajskiego w zakresie filozofii społecznej budziły silne kontrowersje pośród wiodących teoretyków socjalizmu początku XX stulecia. Stąd też wynika marginalizacja jego postaci i poglądów wśród jego ówczesnych, co też zaważyło i o dalszych losach teoretycznej spuścizny Machajskiego. To też tłumaczy prawie zupełny brak badawczego zainteresowania nim w latach PRL-u.

Po trzecie, funkcjonująca w koncepcjach Machajskiego (typowego działacza ruchu robotniczego, związkowca) spiskowa teoria dziejów, z diaboliczną rolą inteligencji w procesie dziejowym, także nie przyciąga szczególnie (nie wiadomo dlaczego) badaczy rodzimej myśli społecznej.

Po czwarte, nieprzeciętne losy życiowe Machajskiego spowodowały, że mało publikował on w kraju, za granicą głównie w formie broszurowej, stąd też niewiele jest dostępnych źródeł dotyczących jego filozoficznych poglądów.

Rolą niniejszego tekstu jest przypomnienie w zarysie sylwetki i filozoficznych konstrukcji Jana Wacława Machajskiego.

Słowa kluczowe: Machajski · filozofia społeczna · socjalizm · anarchizm

Leszek Gawor - dr hab., prof. nadzw. URZ, kierownik Zakładu Filozofii Społecznej w Międzywydziałowym Instytucie Filozofii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Główne kierunki badań: historia polskiej filozofii, ze szczególnym uwzględnieniem międzywojnia; filozofia społeczna; etyka.   »  

Pismo założone przez Leszka Kołakowskiego, Bronisława Baczkę i Jana Garewicza ukazuje się nieprzerwanie od 1957 r.

Instytut Filozofii i Socjologii PAN Archiwum Warszawskiej Szkoły Historii Idei Bibliografia Filozofii Polskiej The Interlocutor Wydawnictwo IFiS PAN Polskie Towarzystwo Filozoficzne
© Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 1957-2010.