Dualizm, fałszywy monizm, monadologia: próba odpowiedzi na pytanie o status teoretyczny dualizmu psychofizycznego w polemice Witkiewicza z Whiteheadem

Paweł Kosiorek

Jednym z podstawowych sporów, w jakie uwikłani są interpretatorzy ontologii autora Pojęć i twierdzeń implikowanych przez pojęcie Istnienia jest kwestia jednoznacznej wykładni poglądów ontologicznych Witkiewicza; przyczyną zaś owych sporów są trudności z klasyfi kacją owych poglądów względem opozycji monizm – dualizm. Pierwszym chronologicznie tekstem Witkiewicza – i jednym z jego pierwszych tekstów w ogóle – w którym sprecyzował on swoje stanowisko, jeśli chodzi o tę kwestię, są Marzenia improduktywa. Dualizm psychofizyczny jest tam ujęty jako zasadnicza część struktury istnienia; z faktem tym związana jest – zdaniem autora – absolutna niemożliwość zbudowania monistycznej ontologii. W późniejszych tekstach stanowisko autora Marzeń improduktywa nie jest już tak jednoznaczne. Witkiewicz przestaje traktować dualizm jako niepodważalny fakt, rozważa możliwości jego przekroczenia, stopniowo zaś zwraca się ku monadyzmowi, który mając początkowo status hipotezy – możliwego rozwiązania problemu psychofizycznego – w latach trzydziestych zaczyna być przez niego traktowany jako jedyne dopuszczalne – po wyeliminowaniu stanowisk niemożliwych do przyjęcia – rozwiązanie tego właśnie zagadnienia. […]

Słowa kluczowe: Witkiewicz · Whitehead · dualizm · monadologia

Pismo założone przez Leszka Kołakowskiego, Bronisława Baczkę i Jana Garewicza ukazuje się nieprzerwanie od 1957 r.

Instytut Filozofii i Socjologii PAN Archiwum Warszawskiej Szkoły Historii Idei Bibliografia Filozofii Polskiej The Interlocutor Wydawnictwo IFiS PAN Polskie Towarzystwo Filozoficzne
© Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 1957-2010.