Wstydliwe strony mistrza zdrowego rozsądku, czyli o różnych sposobach odczytywania Etyk Arystotelesa

Leszek Skowroński

Nie trzeba jednak dawać posłuchu tym, co doradzają, by będąc ludźmi troszczyć się o sprawy ludzkie i będąc istotami śmiertelnymi – o sprawy śmiertelników, należy natomiast ile możności dbać o nieśmiertelność i czynić wszystko możliwe, aby żyć zgodnie z tym, co w człowieku najlepsze; bo jeśli jest to nawet rozmiarami nieznaczne, to jednak potęgą swą i cennością przerasta ono wszystko inne. Ten właśnie pierwiastek boski, w każdym człowieku może, jak się zdaje, być uważany za człowieka samego, skoro jest jego pierwiastkiem lepszym i istotnym; niedorzecznością więc byłoby, gdyby ktoś wolał życie nie swoje własne, lecz życie jakiegoś innego stworzenia. I to, co przedtem było powiedziane, znajduje i teraz swe zastosowanie; co bowiem jest swoistą właściwością każdego, to jest dlań z natury najlepsze i najprzyjemniejsze. Dla człowieka tedy jest nim życie zgodne z rozumem, ponieważ rozum bardziej niż cokolwiek innego jest człowiekiem. Takie więc życie jest też najszczęśliwsze.

Czytelnikowi powyższego passusu trudno zapewne uwierzyć, iż napisał go Arystoteles. Łatwo przypuścić, że pod tym entuzjastycznym nawoływaniem do troszczenia się o nieśmiertelność i pierwiastek boski w człowieku zamiast o sprawy ludzkie, mógłby się podpisać np. Plotyn, ale na pewno nie Stagiryta. Jeszcze trudniej uwierzyć, że jest to swego rodzaju podsumowanie Etyki nikomachejskiej, Arystotelesowskiej „biblii zdrowego rozsądku”. Nietrudno zatem odgadnąć, że w nowożytnych analizach tego dzieła rzadko bywa ustęp ów przytaczany z uznaniem.

W niniejszym artykule chciałbym zwrócić uwagę na istnienie w Etykach Arystotelesa stron podobnych do zacytowanej i wskazać, jak mogą one wpływać na rozumienie Arystotelesowskiej etyki. Dla wielu współczesnych autorów piszących o Etykach były one i pozostają albo niezrozumiałe (w kontekście popularnej interpretacji myśli Arystotelesa), albo wstydliwe, albo w jakimś innym sensie kłopotliwe.

Słowa kluczowe: Arystoteles · etyka · Boecjusz

Leszek Skowroński – magister filozofi i (UJ), doktorant w IFiS PAN, pisze pracę doktorską na temat pojęcia eudaimonii w Etyce nikomachejskiej Arystotelesa. Zainteresowania badawcze: filozofia praktyczna Arystotelesa, etyka, historiografia filozofii.   »  

Pismo założone przez Leszka Kołakowskiego, Bronisława Baczkę i Jana Garewicza ukazuje się nieprzerwanie od 1957 r.

Instytut Filozofii i Socjologii PAN Archiwum Warszawskiej Szkoły Historii Idei Bibliografia Filozofii Polskiej The Interlocutor Wydawnictwo IFiS PAN Polskie Towarzystwo Filozoficzne
© Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 1957-2010.