Naturalistyczne i humanistyczne uzasadnienie filozofii kultury

Ernst Cassirer (przeł. Karol Chrobak)

W eseju tym Ernst Cassirer poddaje analizie dwa nurty refleksji nad człowiekiem i kulturę, jakie pojawiły się w filozofii pod koniec wieku osiemnastego. Jeden z nich, naturalistyczny, pojmuje człowieka oraz kulturę jako rezultat procesów, które przebiegają zupełnie niezależnie od ludzkiej woli i świadomości. Wśród tego rodzaju naturalistycznie zorientowanych filozofii wymienia Cassirer idealizm Hegla, pozytywizm Taine’a oraz psychologizm Spenglera. Wszystkie one pociągają za sobą tak bądź inaczej pojęty fatalizm historyczny. W opozycji do tego rodzaju deterministycznej wizji rozwoju człowieka sytuuje się filozofia, która podkreśla znaczenie indywidualnej decyzji i odpowiedzialności za bieg historii. Cassirer określa ją mianem „humanistycznej”, gdyż w centrum zainteresowania stawia człowieka. Tradycję tę zainicjowali dwaj czołowi przedstawiciele niemieckiego romantyzmu: Herder i Humboldt. Filozofem, który nawiązał do ich humanistycznego sposobu myślenia i podniósł go do rangi zasady osobnej zupełnie dziedziny wiedzy był Dilthey. Wszyscy ci myśliciele, pamiętając, kto jest właściwym twórcą kultury, zwracają szczególną uwagę na kwestię odpowiedzialności człowieka zarówno za kulturę jak i za samego siebie. Problem ludzkiej odpowiedzialności, zupełnie pominięty przez filozofów zorientowanych naturalistycznie, stanowi swego rodzaju znak rozpoznawczy wszelkiej humanistycznej filozofii kultury.

Słowa kluczowe: Cassirer · człowiek · kultura · naturalizm · humanizm

Ernst Cassirer (1874 — 1945) — niemiecki filozof, który po 1939 roku przyjął obywatelstwo szwedzkie. Przedstawiciel neokantowskiej szkoły marburskiej. Historyk filozofii, teoretyk poznania i nauki, kultury i myślenia mitycznego. Twórca teorii form symbolicznych. Autor m.in.: Substanzbegriff und Funktionsbegriff; Philosophie der symbolischen Formen (4 t.); Das Erkenntnisproblem in der Philosophie und Wissenschaft der neueren Zeit (4 t.); Kants Leben und Lehre; Determinismus und Indeterminismus in der modernen Physik; An Essay on man; Myth of the State.   »  

Karol Chrobak – dr, adiunkt w Zakładzie Filozofii na Wydziale Nauk Humanistycznych SGGW. Zainteresowania naukowe autora skupiają się wokół antropologii filozoficznej, filozofii kultury oraz filozofii społecznej. Przygotowywana przez niego praca habilitacyjna dotyczy antropologicznych podstaw filozofii kultury. Poza tym zajmuje się polską filozofią okresu międzywojennego. Autor monografii poświęconej filozofii Leona Chwistka (Niejedna rzeczywistość, Kraków 2004).   »  

Pismo założone przez Leszka Kołakowskiego, Bronisława Baczkę i Jana Garewicza ukazuje się nieprzerwanie od 1957 r.

Instytut Filozofii i Socjologii PAN Archiwum Warszawskiej Szkoły Historii Idei Bibliografia Filozofii Polskiej The Interlocutor Wydawnictwo IFiS PAN Polskie Towarzystwo Filozoficzne
© Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 1957-2010.