Destrukcja lub synteza. O dwóch metodach interpretacji filozofii Williama Jamesa

Zbigniew Ambrożewicz

Artykuł omawia dwa style interpretacji filozofii Williama Jamesa, nazwane przeze mnie analityczno-dezintegrującym i syntetyczno-integrującym. Pierwszy z nich pokazuje filozofię Jamesa jako zbiór wykluczających się lub przynajmniej mało spójnych elementów, egzystujących obok siebie w jakiejś schizofrenicznej jedności. Drugi rodzaj interpretacji dąży do integrującej wizji, a wszelkie niejasności pomija lub wykorzystuje je w syntetyzującym ujęciu. Na zakończenie prezentuję też trzecią, mogącą stanowić konkluzję całego artykułu, pośrednią drogę interpretacyjną, nie unikającą pokazywania Jamesowych niekonsekwencji, ale dążącą również do wyłuskania z nich pewnych spójnych wątków składających się na tzw. ośrodek jego filozoficznej wizji. Jako przykłady dla tego rodzaju tendencji wybrałem przede wszystkim kilka prac amerykańskich badaczy Jamesa (J. S. Bixler, W.J. Gavin, R. M. Gale, J.O. Pawelski, Ch. H. Seigfried), ale też Belga (R. Barthelot) i Fina (A. Varila). Za model heurystyczny i uosobienie opisanych metod interpretacyjnych, posłużyły mi dwie postaci z Ferdydurke, powieści Witolda Gombrowicza – mistrza syntezy, Filidora i jego wielkiego przeciwnika, genialnego analityka, anty-Filidora.

Ambrozewicz-58

Słowa kluczowe: William James · analiza · synteza · romantyzm · utylitaryzm · Swedenborg · łuk odruchowy · prometejskość · mistycyzm · ośrodek wizji

Zbigniew Ambrożewicz – doktor filozofii, Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistycznaw Bielsku-Białej. Zainteresowania: aksjologia, antropologia, niektóre aspekty filozofii polityki, filozofia polska i amerykańska.   »  

Pismo założone przez Leszka Kołakowskiego, Bronisława Baczkę i Jana Garewicza ukazuje się nieprzerwanie od 1957 r.

Instytut Filozofii i Socjologii PAN Archiwum Warszawskiej Szkoły Historii Idei Bibliografia Filozofii Polskiej The Interlocutor Wydawnictwo IFiS PAN Polskie Towarzystwo Filozoficzne
© Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 1957-2010.