Zapomniane źródła i inspiracje psychologii tłumu

Andrzej Domański

Wbrew współczesnym, uproszczonym interpretacjom, psychologii tłumu nie inicjuje książka Gustawa Le Bon, bowiem począwszy od lat osiemdziesiątych XIX wieku powstawało szereg publikacji, stanowiących próbę naukowego wyjaśniania zjawiska tłumu. Szczególne znaczenie miały tu prace: E. Ferri, C. Lombroso i R. Laschi, G. Pugliese, G. Sergi, G. Tarde oraz dwie monografie tłumu autorstwa H. Fournal i S. Sighele. Również wymienieni powyżej uczeni, inicjując badania pod szyldem psychologii zbiorowej (psychologii tłumów) nie tworzyli w intelektualnej próżni. Do swoich prac przenieśli epickie obrazy tłumów oraz tradycję interpretacji tłumów wyrastającą z publikacji poświęconych epidemiom psychicznym i niecodziennym zachowaniom tłumów (J. Hacker, Ch. Mackay). Podobne znaczenie odegrało szereg, pretendujących do miana naukowych, wypowiedzi dotyczących problematyki tłumów formułowanych przy okazji komentowania i badania takich zbiorowych wystąpień jak Rewolucja Francuska lub Komuna Paryska (H. Taine i J. Michalet). Kolejnym filarem na którym została wsparta psychologia tłumów były A. V. Espinas badania zachowań zwierząt oraz kumulatywnie narastająca literatura, zasługująca na miano pierwszej teorii wpływu społecznego.

Słowa kluczowe: tłum · psychologia tłumu · psychologia zbiorowa · zachowania zbiorowe