Relacja jednostka-państwo w wybranych nowożytnych teoriach własności

Wojciech Włoch

Celem artykułu jest ukazanie poprzez analizę wybranych nowożytnych teorii własności jak filozoficzne (prawno-naturalne) uzasadnienie własności wpływa na pozycję prawno-ustrojową jednostki według określonej doktryny. Przedmiotem analiz są teorie Hobbesa, Locke’a, Rousseau i Kanta, natomiast wynikiem jest wyodrębnienie dwóch rodzajów teorii absolutystycznej oraz dwóch rodzajów teorii liberalnej.  Teorie absolutystyczne ściśle wiążą instytucje własności z państwem, różnicuje je głównie cel jakiemu służy państwo i prawo (pokój u Hobbesa, „interes wspólny” u Rousseau), a także podmiot władzy (suweren lub wola powszechna). Natomiast koncepcja władzy jest podobna w obydwu teoriach absolutystycznych: władza nie jest ograniczona uprawieniami jednostki. Teorie liberalne artykułują pogląd o pierwszeństwie uprawnienia do własności wobec instytucji państwa i prawa (ich podstawową rolą jest gwarancja praw). Liberalizm Locke’a jest „elastyczny”, tj. nie określa apriorycznych reguł dotyczących konwencjonalnych form nabywania własności, natomiast liberalizm Kanta „sztywny”, bowiem formułuje pewne aprioryczne zasady prawomocnego nabywania. Zarówno empiryczny liberalizm Locke’a, jak i normatywny liberalizm Kanta wyrażają koncepcję władzy ograniczonej, wraz z postulatem prymatu praw podmiotowych.

Wloch-58

Słowa kluczowe: Hobbes · Locke · Rousseau · Kant · własność · liberalizm · absolutyzm

Wojciech Włoch – doktor nauk humanistycznych (specjalność filozofia prawa), doktorant na Wydziale Prawa i Administracji UMK w Toruniu; redaktor naukowy V tomu polskiej edycji Dzieł Zebranych I. Kanta; główne zainteresowania badawcze: filozofia prawa I. Kanta, czysta teoria prawa H. Kelsena, koncepcje umowy społecznej, teoria praw podmiotowych.   »  

Pismo założone przez Leszka Kołakowskiego, Bronisława Baczkę i Jana Garewicza ukazuje się nieprzerwanie od 1957 r.

Instytut Filozofii i Socjologii PAN Archiwum Warszawskiej Szkoły Historii Idei Bibliografia Filozofii Polskiej The Interlocutor Wydawnictwo IFiS PAN Polskie Towarzystwo Filozoficzne
© Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 1957-2010.