Empiryzm i etyka w Metafizyce doświadczalnej Edwarda Abramowskiego

Anna Dziedzic

W wykładach z 1917 roku, zatytułowanych Metafizyka doświadczalna, Edward Abramowski postawił tezy metafizyczne, które, w przeciwieństwie do krytykowanej przez Kanta metafizyki racjonalistycznej, miały opierać się na doświadczeniu, a nie spekulacji. Empirycznej podstawy nowej metafizyki Abramowski szukał w stanach podświadomych, niedostępnych dla subiektywnego opisu i badanych eksperymentalnie w laboratorium, zgodnie z paradygmatem psychologii fizjologicznej. Teoretycznym zapleczem tych badań była własna koncepcja podświadomości Abramowskiego, wyłożona w książce Źródła podświadomości i jej przejawy (1914). Zgodnie z deklaracjami metodologicznymi Abramowskiego, jego metafizykę należałoby uznać za metafizykę indukcyjną. Tezy ontologiczne Abramowskiego – o psychicznej naturze substancji, o wielości substancji i skończoności Boga – nie znajdowały jednak oparcia w zapowiadanym przez autora materiale eksperymentalnym. W istocie Abramowski opierał się głównie na doświadczeniach mistycznych i doświadczeniu potocznym. Poza tym analiza wykładów Abramowskiego pokazuje, że jego spekulacje metafizyczne różniły się od tez krytykowanej metafizyki racjonalistycznej nie samą bazą doświadczalną, lecz przyjętymi we wcześniejszych latach działalności intelektualnej założeniami: tezami epistemologicznymi, wartościami etycznymi oraz ideałami społecznymi, promującymi ustrój „republiki kooperatywnej”.

63-04-Dziedzic

Słowa kluczowe: Abramowski · metafizyka · etyka · doświadczenie · podświadomość · substancja · pluralizm

Pismo założone przez Leszka Kołakowskiego, Bronisława Baczkę i Jana Garewicza ukazuje się nieprzerwanie od 1957 r.

Instytut Filozofii i Socjologii PAN Archiwum Warszawskiej Szkoły Historii Idei Bibliografia Filozofii Polskiej The Interlocutor Wydawnictwo IFiS PAN Polskie Towarzystwo Filozoficzne
© Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 1957-2010.