Dwa rozumy Szestowa

Michał Węcławski

Tekst stanowi próbę zbadania pojęcia rozumu w filozofii Lwa Szestowa i pokazania, że jest ono mniej jednoznaczne, niż zwykło się uważać. Mowa jest więc o tym, co u Szestowa jawne, i o tym, co, choć ukryte, nie pozostaje bez znaczenia. Z jednej strony jego krytyka rozumu bezkompromisowo rozwiewa wątpliwości co do zgubnego charakteru wszelkiego racjonalizmu; z drugiej wszakże okazuje się ona wskazywać, że za pojęciem rozumu kryje się tylko specyficzna postawa wobec świata oraz pewien sposób uprawiania filozofii, który nie jest jedynym możliwym. Jakkolwiek ze względów polemicznych sam Szestow nie mówi o dwu rozumach, uważna rekonstrukcja jego poglądów takie ujęcie usprawiedliwia. By lepiej uchwycić sens zagadnienia, w artykule rysuje się tło ideowe, przypominając, że także w dziejach filozofii rozum pojmowano różnorako, a „dwa rozumy” posiadają swe historyczne odpowiedniki. Wskazuje się na cechy, które rozumowi przypisuje Szestow. Zostaje także podkreślone, że negacji wiedzy i rozumu nie należy traktować jako nihilistycznego manifestu; Szestow nie dezawuuje bowiem wszelkiego poznania, lecz pod warstwą negacji ogłasza pozytywne przesłanie odnośnie do kształtu rozumu i właściwej jego roli w autentycznej filozofii. Myśl Szestowa okazuje się więc nie krytyką rozumu w ogóle, lecz jedynie pewnej jego historycznej postaci oraz apelem, by postać tę zastąpić inną.

63-05-Węcławski

Słowa kluczowe: Lew Szestow · rozum · wiara · serce · Ateny i Jerozolima · racjonalizm

Pismo założone przez Leszka Kołakowskiego, Bronisława Baczkę i Jana Garewicza ukazuje się nieprzerwanie od 1957 r.

Instytut Filozofii i Socjologii PAN Archiwum Warszawskiej Szkoły Historii Idei Bibliografia Filozofii Polskiej The Interlocutor Wydawnictwo IFiS PAN Polskie Towarzystwo Filozoficzne
© Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 1957-2010.