Struktura hipostazy Umysłu (Nous) w Proklosa Theologia platonica V

Marcin Komorowski

Celem artykułu jest przedstawienie koncepcji Umysłu w Teologii platonica V Proklosa. Zauważa się, że filozof ten rozróżnia Umysł niepartycypowalny i boski oraz  umysł, który jest w nas. Pierwszy jest niewzruszonym źródłem ruchu Duszy, która w nim uczestniczy. Co więcej, istnieje jeden tylko pierwszy Umysł. Stanowi on sprawczą i celową przyczynę wszelkiego porządku, jest przedmiotem pożądania wszystkich bytów i rzeczy. Proklos rozróżnia również Umysł, który jest Ojcem i Demiurgiem, oraz liczne umysły partycypowalne.

Proklos rozróżnia pomiędzy noetycznym (inteligibilnym) Umysłem i Umysłem noerycznym, czyli intelektywnym. Obydwa tworzą  strukturę jednego Umysłu Demiurga.  Z jednej strony jest on raczej bierny (noetyczny), z drugiej aktywny  (intelektywny), aktualizujący, czyli operujący na jego noetycznej zawartości. Umysł charakteryzuje się również dwoma rodzajami aktywności — zewnętrzną i wewnętrzną. Ta ostatnia wyprowadza Umysł ze stanu potencjalnego i umożliwia mu myślenie, które ma charakter oglądu i rozważania swoich treści noetycznych, czyli idei. Umysł nosi też mitologiczną nazwę funkcjonując w pismach Proklosa pod imieniem Zeus.

DOI: 10.37240/AHFiMS.2020.65.3ac

65-komorowski

Słowa kluczowe: neoplatonizm · Proklos · Theologia platonica · Umysł · Demiurg · Platona Timajos

Pismo założone przez Leszka Kołakowskiego, Bronisława Baczkę i Jana Garewicza ukazuje się nieprzerwanie od 1957 r.

Instytut Filozofii i Socjologii PAN Archiwum Warszawskiej Szkoły Historii Idei Bibliografia Filozofii Polskiej The Interlocutor Wydawnictwo IFiS PAN Polskie Towarzystwo Filozoficzne
© Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 1957-2010.